Europa’s AI-Act: Kans of uitdaging voor Nederlandse organisaties? 

Tegenwoordig kunnen wij er niet meer omheen: kunstmatige intelligentie (AI) is overal en de hype rondom AI blijft maar groeien. Momenteel lijken de mogelijkheden met AI eindeloos. Dit vindt de één geweldig en de ander juist beangstigend. AI biedt enorme kansen voor innovatie, maar met deze kracht komt ook verantwoordelijkheid. Om die verantwoordelijkheid te borgen, heeft de Europese Unie de AI-Act opgesteld.

Deze Europese AI-wetgeving stelt regels voor het gebruik van AI binnen de EU en moet ervoor zorgen dat organisaties ethisch, veilig en verantwoord omgaan met AI. Wat betekent dit voor jouw organisatie, en specifiek voor Nederlandse bedrijven? 

Wat is de AI-Act en wat mag wel of niet? 

De AI-Act is een verordening van de Europese Unie die regels stelt voor de ontwikkeling en het gebruik van AI-systemen. Deze wet geeft burgers van EU-lidstaten meer rechten wanneer zij in aanraking komen met AI-systemen.

Het doel is dat fundamentele rechten worden gerespecteerd en gehandhaafd, ongeacht waar een AI-systeem ontwikkeld is. AI-systemen worden ingedeeld in verschillende risicocategorieën, afhankelijk van hun mogelijke impact. 

De AI-Act maakt onderscheid tussen vier risiconiveaus. Hoe hoger het risico, hoe strenger de verplichtingen: 

1. Onaanvaardbaar risico, Systemen die vrijheid, keuze of rechten van burgers beperken, manipuleren of discrimineren. Deze systemen zijn vanaf februari 2025 verboden binnen de EU.
2. Hoog risico, Systemen die gevolgen kunnen hebben voor veiligheid, gezondheid of fundamentele rechten. Strikte verplichtingen, zoals gedetailleerde documentatie, datakwaliteit, risicobeheersing en menselijke controle, zijn vanaf augustus 2026 verplicht.
3. Beperkt risico, Systemen die niet in de bovengenoemde categorieën vallen, zoals communicatie- en contentgeneratie-AI. Transparantie richting gebruikers is verplicht vanaf augustus 2026.
4. Minimaal risico, Systemen met weinig of geen impact, zoals spamfilters, videogame-AI of aanbevelingssystemen. Geen extra verplichtingen,

Tip voor Nederlandse organisaties: Breng alle AI-systemen in kaart en bepaal per systeem de juiste risicocategorie. 

Is de AI-Act een rem op ontwikkeling? 

Hoewel de AI-Act bedoeld is om risico’s te beperken, maken veel organisaties zich zorgen over innovatievertraging. Vooral hoog-risico systemen hebben extra eisen: documentatie, audits, datakwaliteit en governance.

Voor MKB’ers in Nederland kan dit aanvoelen als een rem op snelle ontwikkeling. Bovendien bestaat er zorg dat Europa achteropraakt bij de VS en Azië, waar regelgeving minder strikt is. Ook speelt mee dat er nog veel onduidelijkheid is over de handhaving en interpretatie van bepaalde verplichtingen, waardoor organisaties voorzichtig worden met het ontwikkelen of uitrollen van nieuwe AI-oplossingen.   

De AI-Act als bouwsteen voor verantwoord gebruik! 

Hoewel de AI-Act extra verplichtingen met zich meebrengt, kan de verordening tegelijkertijd juist bijdragen aan betere, transparantere en betrouwbaardere AI-systemen binnen Europa. Voor veel Nederlandse organisaties betekent dit dat er eindelijk een duidelijk kader ontstaat voor het veilig en verantwoord inzetten van AI. De regels verduidelijken een groot deel van de nog grijze gebieden binnen de EU AI-wetgeving, waardoor bedrijven in Nederland beter begrijpen wat er van hen verwacht wordt op het gebied van AI-compliance en risicobeheer. Voor de meeste AI-systemen geldt bovendien slechts een lichte of helemaal geen verplichting, waardoor de regeldruk vooral ligt bij toepassingen die daadwerkelijk risico’s met zich meebrengen. 

Daarnaast kan de AI-Act zorgen voor meer vertrouwen bij klanten, burgers en partners. Wanneer organisaties kunnen aantonen dat hun AI-systemen veilig, ethisch en volgens de AI-transparantie-eisen ontwikkeld zijn, ontstaat er een stevige basis voor verantwoord gebruik. Dit vertrouwen is essentieel, want AI is pas echt succesvol wanneer gebruikers begrijpen wat het systeem doet, waarom het iets doet en hoe het bepaalde uitkomsten genereert. Dit sluit direct aan op de toenemende behoefte bij Nederlandse bedrijven aan verantwoorde AI en inzichtelijke besluitvorming. 

De AI-Act sluit bovendien goed aan op bestaande normen voor informatiebeveiliging, zoals ISO 27001, de BIO en het NIST AI Risk Management Framework. Veel organisaties in Nederland die deze standaarden al hanteren, ervaren de AI-Act daardoor niet als een barrière, maar juist als een logische aanvulling binnen hun bestaande AI governance framework. Op de lange termijn kan dit leiden tot een solide basis waarop organisaties veilig, transparant en verantwoord kunnen blijven innoveren binnen de Europese markt. 

Concrete acties voor jouw organisatie 

De AI-Act wordt stap voor stap ingevoerd, maar organisaties doen er verstandig aan om nu al voorbereidingen te treffen. Hiermee voorkom je dat je tegen deadlines aanloopt en leg je een stevige basis voor innovatieve kansen in de toekomst. 

1. Maak een overzicht van alle AI-systemen binnen jouw organisatie 
   Breng in kaart welke AI-systemen jouw organisatie gebruikt of ontwikkelt – ook wanneer deze onderdeel zijn van tools van derden. Dit vormt de basis voor eventuele verdere stappen.
2. Bepaal per AI-systeem de risicocategorie 
   In welke categorie valt het systeem minimaal, gelimiteerd, hoog of onaanvaardbaar? Deze classificatie bepaalt namelijk welke verplichtingen er gaan gelden. 
3. Begrijp je rol 
   De AI-Act maakt een duidelijk onderscheid in de verschillende rollen die er zijn, namelijk: gebruiker, ontwikkelaar of leverancier. Elke rol heeft andere verantwoordelijkheden en verplichtingen. Zorg dat je weet welke rol jouw organisatie heeft. 
4. Zorg voor goede documentatie en datakwaliteit 
   Vooral bij systemen met een hoog risico is het belangrijk om documentatie, governance, databeheer en monitoring op orde te hebben. 
5. Stel intern AI-beleid op 
   Leg binnen jouw organisatie vast hoe AI op een verantwoorde manier kan worden gebruikt. Beschrijf de rollen, de verantwoordelijkheden en hoe de transparantie is geborgd.  
6. Volg updates van instanties 
   Instanties zoals, Autoriteit Persoonsgegevens en Digitale Overheid publiceren regelmatig updates en praktische richtlijnen. Dit helpt je om mee te bewegen met nieuwe inzichten en interpretaties van de verordening. 

Wat betekent dit voor Nederlandse organisaties? 

De AI-Act vraagt om bewuste inzet van AI en kan soms als rem voelen, vooral bij implementatie en compliance. Tegelijkertijd biedt de verordening duidelijkheid en een fundament voor veilig en verantwoord gebruik van AI in Nederland en Europa. 

Organisaties die nu stappen zetten, zullen merken dat de AI-Act minder een barrière is en meer een richtingaanwijzer. Het helpt risico’s beheersen, vertrouwen opbouwen en ethisch innoveren, essentieel voor duurzame groei van AI binnen Europese bedrijven. Zo leert de praktijk ons dat de AI-Act geen barrière hoeft te zijn, maar juist een bouwsteen vormt voor verantwoorde innovatie. 

Over de auteur

Deze blog is geschreven door Enso Apfel, Security consultant – Delta-N

Delta-N helpt organisatie hierbij. We inspireren, faciliteren, configureren, begeleiden en verbeteren de inzet van de oplossingen die het beste passen bij jouw organisatie. We vertellen er graag meer over! [Neem contact op]